LISTA AKTUALNOŚCI LISTA AKTUALNOŚCI

Zimowe dokarmianie zwierząt

Las zimą to bardzo ciekawe miejsce. Tylko pozornie w lesie nic nie dzieje. Wydawałoby się, że zapadł w twardy, zimowy sen. Otóż nic bardziej mylnego - tętni życiem, a leśnicy mają ręce pełne roboty.

Choć otacza nas zimowe piękno, to jednak jest to trudny czas dla zwierząt mieszkających w lesie i pracujących w nim ludzi. Wszędobylski śnieg i mróz szczypiący w nosy i uszy mocno daje w kość. Dla zmarźlaków każde wyjście z domu w mroźny dzień to nie lada wyzwanie. Wolą napawać oczy urokami zimy zza okiennych szyb, z wnętrza ciepłych domów, gdzie w piecach i kominkach buzuje przyjemny ogień. To dobra okazja, aby zastanowić się jak mieszkańcy lasu radzą sobie w przetrwaniu, tej najtrudniejszej dla nich pory roku. 
 

Gdy zimie towarzyszą obfite opady śniegu,  rozpoczyna się niezwykle trudny czas dla fauny i flory. Roślinom łatwiej jest przezimować gdyż gruba warstwa białego puchu otula je niczym pierzyna, chroniąc przed szkodliwym działaniem mrozu. Cierpią przede wszystkim zwierzęta, zmuszone do zmagania się z niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi  takimi jak: wiatr, opady  śniegu oraz niska temperatura. Przy grubej i mokrej pokrywie śniegowej, by dotrzeć do źródła pożywienia, zwierzęta muszą się w istotny sposób namęczyć. Nie zawsze i nie wszystkim  udaje się przetrwać ten okres. Zdarzają się sytuację, że padają z wycieńczenia bądź zamarznięcia. Jednak prawa natury działają swoim torem i jest to, tzw. selekcja naturalna, przeżywają bowiem najsilniejsi. Spora część zwierząt przeżywała i przeżywa nadal zimę bez ludzkiej pomocy. Dokarmianie zwierzyny jest korzystne dla ekosystemu tylko w warunkach ekstremalnych.   Jeśli zdecydujemy się na pomoc leśnym zwierzętom warto przestrzegać kilku ważnych zasad, gdyż inaczej, mimo dobrych chęci, możemy przysporzyć im więcej szkody niż pożytku. O czym więc warto pamiętać...

Przede wszystkim zwierzęta leśne można dokarmiać tylko w porozumieniu z leśniczym lub przedstawicielem koła łowieckiego. Osoby takie wskażą miejsca, gdzie można wyłożyć karmę.  W pierwszej kolejności należy zapytać, czy zachodzi potrzeba dokarmiania zwierzyny leśnej. Jeżeli istnieje przesłanka ku temu, by wyłożyć karmę lub innego rodzaju pożywienie, to doradzą jaki rodzaj będzie odpowiedni.  Podanie niewłaściwego pokarmu może spowodować u zwierząt choroby, osłabienie organizmu, a nawet śmierć. Nie wolno wywozić do lasu na własną rękę dużej ilości, np. warzyw. Taki nadmiar pożywienia zaczyna się psuć, stwarzając realne zagrożenie dla zwierząt i biocenozy leśnej. Nie powinno się doprowadzać do tego, aby pożywienie fermentowało  czy pleśniało w miejscach dokarmiania zwierząt. Nie wolno do paśników wkładać suchego chleba, ponieważ pokarm ten bardzo szybko się psuje i pleśnieje. Nie traktujmy lasów i paśników jako dobrego sposobu na pozbycie się zepsutych owoców i warzyw z naszych sadów, działek czy piwnic. Dajmy zwierzętom tylko pełnowartościowe produkty.  

Przed podjęciem decyzji o dokarmianiu należy się zastanowić czy zima jest na tyle sroga i uniemożliwia żerowanie zwierzyny samodzielnie. Niezmiernie ważne jest to, aby nie zacząć dokarmiać zwierzyny zbyt wcześnie i przy warunkach kiedy są na tyle zdolne, aby samym móc zdobyć pożywienie. Właściwe dokarmianie zwierząt leśnych to prawdziwa sztuka, ponieważ z dostarczaniem pokarmu nie można przesadzać. W dokarmianiu zwierząt niezwykle ważna jest regularność. Dokarmiać należy systematycznie i w stałych miejscach. Zaniechanie lub dłuższe przerwy mogą być bardzo niebezpieczne – zwierzęta, przyzwyczajone do tego, że pożywienie pojawia się w określonym miejscu, nie będą go szukać gdzie indziej. 

Podczas panowania bardzo silnych mrozów i wysokich opadów śniegu, głównym pożywieniem dla dzikich zwierząt umieszczanym w paśnikach jest siano. Można dodatkowo donosić tam świeże owoce takie jak jabłka, gruszki, jak również warzywa pod postacią ziemniaków, marchewki, pasternaku czy buraków. Dla dzikich ptaków dodatkowo można wysypać mieszankę z ziaren zbóż, słonecznika, kukurydzy, można także umieścić przy paśniku słoninę. Nie można zapomnieć że bardzo ważnym składnikiem w jadłospisie ssaków są mikro i makroelementy znajdujące się między innymi w lizawkach, czy też drewnianych palach na których nasadzone są bryłki soli. Dzikie zwierzęta bardzo chętnie liżą lizawki, ponieważ dostarczają sobie w ten sposób niezbędną porcję mikro i makroelementów. 

W zakresie polepszenia naturalnych warunków żerowych dla zwierzyny bardzo ważne znaczenie mają leśne zabiegi hodowlane. O zasobności żerowej drzewostanów decyduje dostosowanie składu gatunkowego do siedliska, wprowadzanie na szeroką skalę domieszek biocenotycznych, czyli drzew i krzewów, np. głogów, bzów, czereśni, dzikiej jabłoni w celu umożliwienia bytowania zwierząt. Gatunki takie wprowadzane również do ekotonów są smakowitym i łatwo dostępnym kąskiem dla zwierzyny. Podczas prac związanych w pozyskaniem drewna zostawiane są drzewa ekologiczne, takie jak, np. jarzębina, czereśnia, które są pożywieniem dla ptaków. Zwierzęta takie jak łoś, jeleń, żubr, czyli parzystokopytne, ogryzają cienką korę żywych drzew, a w fachowym języku zjawisko to nazywa się spałowaniem. Jednym ze sposobów ograniczenia spałowania jest wykładanie tzw. drzew zgryzowych, czyli drzew takich gatunków,(sosny, osiki, wierzby iwy, klony) których kora, pąki i łyko stanowią cenne uzupełnienie diety dużych roślinożerców, a także drobnych zwierząt leśnych. Drzewa pochodzą z cięć prowadzonych w tym czasie w lesie, a szczególnie ich nieobrobione wierzchołki dostarczają świeżej kory aż do wiosny. Dzięki takim zabiegom jest zwiększona baza żerowa dla zwierzyny, przy jednoczesnym zmniejszeniu presji na żywe drzewka w młodnikach i drzewostanach. Zdarza się, że wyłożone gałęzie są często objedzone z kory „do czysta".

Bardzo ważne są również zabiegi łowiecko-hodowlane jak uprawa  poletek łowieckich, czyli obszarów obsianych lub obsadzonych roślinami stanowiącymi pokarm dla zwierzyny leśnej. Na poletkach łowieckich najczęściej uprawia się takie rośliny jak: łubin, kapustę, koniczynę, groch, bobik, lucernę. Poletka łowieckie mają na celu poprawę dostępności składników pokarmowych dla zwierzyny  a przede wszystkim ograniczenie szkód łowieckich w uprawach rolniczych.

Warto zawsze się zastanowić, czy dokarmianie w ogóle jest potrzebne. Jak sama nazwa wskazuje „dokarmianie” jest częściową pomocą w trudnych warunkach atmosferycznych. Zwierzę nie może być całkowicie zwolnione z obowiązku poszukiwania naturalnego pożywienia.  Kiedy zbliża się zima, wiele osób staje przed dylematem: dokarmiać zwierzęta czy nie dokarmiać? Znajdzie się sporo argumentów zarówno za, jak i przeciw takiej działalności.

Większość gatunków, które żyją w Polsce jest na tyle dobrze przystosowanych do życia w panujących tutaj warunkach pogodowych, że z powodzeniem same wyszukują sobie jedzenie, nawet w mroźną zimę. Oczywiście, znajdą się także gatunki, którym takie poszukiwania sprawiają większą trudność i tym należałoby pomóc. Pamiętajmy że wszystko co zrobimy dla leśnej zwierzyny róbmy z rozsądkiem i  uzasadnieniem swoich działań.  Należy pomagać mądrze i konsekwentnie, chroniąc przyrodę w całej jej złożoności, w tym naturalne zachowania zwierząt. 
 
Tekst: Magdalena Szczybyło
Zdjęcia: Robert Banaś